Цагаан толгойн талаар бяцхан эргэцүүлэмж

        За хө, Монгол хэлний зөв бичгийн дүрэмд тулгуурлан миний бие жаахан хошигнохоор шийдэв. Яг яаж вэ гэвэл, цагаан толгойн бүх үсэгнүүдийг өнөөгийн нийгэмд ойр байдлаар, амьдралд ойртуулах амьдчилах гэж байгаа юм.

а, э, и, о, ө, у, ү - эгшгүүд нь үндсэн долоон эгшиг учраас аливаа нөхцөлд их дээгүүр зиндаанд заларч өргөлттэй эгшиг болох магадлалтай. Өөрөөр хэлвэл өргөлттэй эгшиг болсон цагтаа хэзээ ч хайрт гийгүүлэгчдээ хаягдахгүй гэсэн үг юм. Заримдаа бүр хоёр гийгүүлэгчтэй хошуу холбох тохиолдол ч байдаг. Яг л үүн шиг: "Бантан", "эгчмэд", "илжиг" гэх мэт. Эдний хувьд эсрэгээрээ балархай эгшиг болох магадлал ч гэсэн тун өндөр. Гэвч ихэнх балархай эгшгүүдийн хувийн амьдрал эмгэнэлтэйгээр төгсдөг. Өөрөөр хэлвэл гийгүүлэгчдээ байнга хаягддаг гэсэн үг. Одоо жишээ нь: "харсан" байж байгаад "харсныг" болонгуут манай "а" эгшиг алга болчихсон байгаа биз?

я, ю, й, е, ё - хэмээх эгшгүүд нь туслах эгшгүүд учраас ихэд ялгаварлан гадуурхагддаг. Гэхдээ сүүлийн хагас зууны туршид тэдний эрхийг хамгаалахын тулд гадаад хэлнээс баяжсан Монгол үгс ихэд хэрэглээнд нэвтэрч туслах таван эгшгүүд маань дандаа гадаадуудтай сүүлэрдэг болсон. Энэ их буруу хандлага шүү. Магадгүй энэ маягаараа Монгол хэлний цус булингартаж бузартаж мэдэх л юм. Жишээ нь: Сайн уу гэхийг "Хаая", үнсье гэхийг "кийс", төгсөв гэхийг "конец" гэх мэтчилэн илэрхийлдэг болжээ, өнөө үед.

м, н, г, л, б, в, р - энэхүү эгшигт долоон гийгүүлэгч нь их сүртэй бас. Заавал хажуудаа нэг эгшиг дагуулж явахгүй бол физиологийн хэрэгцээ нь дийлдэхээ байдаг эд дээ. Монгол хэлний дүрэмд эдгээр гийгүүлэгчүүдийг хэзээ ч эгшиггүй орхиж болохгүй гэж зааснаас хойш улам давраад өмнө нь хэрэглэж байсан эгшгээ хаяад өөр эгшгээр хэрэгцээгээ хангах байдал нь газар аваад байгаа. Одоо жишээ нь: "заасан" гэдэг үгэнд овоо "а" эгшигтэй сүй тавиад гэрлэх гээд байж байтал гэнэт "аа" гэдэг тач эгшиг гараад ирэнгүүт шууд хуучнаа хаяад "зааснаа" болчихож байгаа юм даа. Гэхдээ эгшигт долоогийн хувьд зарим нэг бэлгийн гаж чиг хандлагатай улсууд бий бий. Жишээ нь: "байшинг", "хашинг" гэх мэтчилэн ижил хүйстнээ сонирхох явдал хорьдугаар зууны гучаад оноос эхлэлтэй бөлгөө.

Заримдаг есөн гийгүүлэгч: Эд бол их хувирамтгай итгэж болохооргүй этгээдүүд. Ер нь боломжтой бол эгшигнүүдтэй зугаацаад авахыг л бодно. Тэгээд хэрэггүй болонгуут нь сийхгүй хаяна. Мөн дээрхийн адил ижил хүйстнээ сонирхох явдал элбэг тохиолдоно. Жишээ нь: "тусч", "басч" гэх мэт. Эсрэг хүйстнээ сонирхдог заримдагууд бол заримдагууд шүү дээ. Заримдаа эгшиггүй амьдралыг илүүд үзнэ. Заримдаа тэдэнгүй бол ангаж цангаад болохоо байна. Хааяа бол ихэд өрөвдөлтэй гансралтын байдалдаа ганцаарддаг болой. Жишээ нь: "гансралын" гэдэг үгэнд "н" нь "а"-тай, "р" нь бас "а"-тай юу яаж байхад манай хүн ганцаархнаа хосгүй айн...

Харь хэлнээс орж ирсэн гийгүүлэгчүүдийн хувьд их учир битүүлэг. Тэд асуудалд их эергээр ханддаг. Болж өгвөл Монголын минь сайхан эгшгүүдтэй гэр бүл болчих санааг өвөртлөн вагон, онгоц гэх мэт байж болох бүхий л тээврийн хэрэгслээр хил даван орж ирсээр удаж байна. Одоо жишээ нь: "пуужин", "фирм" гэх мэтчилэн.

Шошго: Нийтлэлүүд